توسعه اقتصادی و مردم؛ چیستی و چگونگی
در دنیای کنونی توسعه اقتصادی تنها به سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی محدود نمی‌شود، بلکه مشارکت مردم نیز یکی از مولفه‌های اساسی در تحقق توسعه محسوب می‌شود. مردم در کنار ایفای نقش مصرف کننده و تولید کننده، با ظرفیت خود در خلاقیت و نوآوری می‌توانند به ایجاد ارزش‌های جدید جهت بهبود کیفیت زندگی و افزایش بهره‌وری اقتصادی کمک کنند. رابطه بین جمعیت و توسعه اقتصادی پدیده‌ای بحث برانگیز است. رشد کم جمعیت در کشورهای با درآمد بالا احتمالا مشکلات اجتماعی و اقتصادی ایجاد می‌کند درحالیکه رشد بالای جمعیت در کشورهای کم درآمد ممکن است توسعه آن ها را آهسته کند. بسیاری از تحلیگران معتقدند که رشد اقتصادی در کشورهای با درآمد بالا در سال‌های آینده نسبتا کند خواهد بود؛ زیرا پیش‌بینی می‌شود رشد جمعیت در این کشورها به طور قابل توجهی آهسته شود. چالش‌ها و فرصت‌های موجود در این زمینه، از قبیل آموزش و پرورش، دسترسی به بازارهای جهانی و توسعه پایدار، نیازمند همکاری جامعه مدنی، کسب و کارها و دولت است. در این راستا، شناخت بهتر نقش مردم در توسعه اقتصادی می‌تواند به طراحی و اجرای سیاست‌هایی موثر منتهی شود که به تحقق اهداف اقتصادی کشور کمک کند.
توسعه اقتصادی در ایران
توسعه در لغت به معنای گسترش یا فرایند افزایش کیفیت یا کمیت چیزی است. توسعه به معنای بهبود و پیشرفت در جنبه‌های مختلف یک جامعه، کشور یا منطقه است. توسعه معمولآ با اهدافی مانند: کاهش فقر، افزایش سطح زندگی، بهبود سطح آموزش، دسترسی به خدمات بهداشتی و حفظ محیط زیست دنبال می‌شود. قبل از قرن بیستم در دوره‌های اولیه توسعه بیشتر با رشد اقتصادی و افزایش تولیدات مشخص می‌شد. در دهه‌های 1980 و 1920 برنامه‌های توسعه‌ای بیشتری شکل گرفتند که بر بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی متمرکز بودند. در قرن بیستم با ظهور مفاهیم جدیدی مانند توسعه پایدار و توجه به نتایج اجتماعی و زیست محیطی دیدگاه‌ها در مورد مفهوم توسعه تغییر پیدا کرد. پس از جنگ جهانی دوم، مفهوم توسعه در کشورهای در حال توسعه به یک موضوع کلیدی تبدیل شد. توسعه مفهوم مجادله برانگیزی بوده و تعاریف مختلفی از آن شده است به طور کلی توسعه شامل سه بعد اقتصادی، محیط زیست و برابری اجتماعی می‌باشد. توسعه اقتصادی به فرایندی اشاره دارد که طی آن دستیابی مردم به رفاه اقتصادی و کیفیت زندگی آنان افزایش می‌یابد. توسعه اجتماعی به ارتقا عدالت اجتماعی و دسترسی به آموزش و بهداشت یکسان می‌پردازد. توسعه محیط زیستی نیز به حفاظت و توجه به محیط زیست بدون در خطر گرفتن منافع آیندگان اشاره دارد. به طور کلی، توسعه تلاش دارد تا کیفیت زندگی را بهبود ببخشد و فرصت‌های برابر را برای هم فراهم کند.
نقش مردم در توسعه اقتصادی ایران
چنان که ملاحظه شد نقش مردم در تحقق توسعه اقتصادی به وضوح آشکار است و اهمیت این مسئله به کشوری همچون ایران که دارای منابع عظیم طبیعی و معدنی و همچنین موقعیت حساس استراتژیک می‌باشد به شکل واضح‌تری می‌باشد. مشارکت مردم در توسعه اقتصادی می‌تواند مولفه‌های مختلفی را در بربگیرد، شامل: مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، سرمایگذاری و مشارکت‌های مالی، کارآفرینی و نوآوری، مسئولیت اجتماعی و مشارکت‌های داوطلبانه و فرهنگ مصرف و تولید داخلی. اما با توجه به اهمیت مسئله نمی‌توان از چالش‌های آن چشم پوشی کرد.
یکی از کلیدی‌ترین جنبه‌های توسعه اقتصادی، مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی است. در ایران با توجه به نظام سیاسی و اجتماعی، درگیری مردم با تصمیمات کلان اقتصادی می‌تواند تاثیرات مثبتی بر روند توسعه داشته باشد. سرمایگذاری یکی دیگر از ارکان مهم توسعه اقتصادی است. مردم ایران با توجه به فرهنگ زودبازده بودن، معمولا در فعالیت‌های اقتصادی و سرمایگذاری‌های کوچک و بزرگ مشارکت می‌کنند. سرمایگذاری‌های شخصی می‌تواند به صورت سرمایگذاری در کسب و کارهای کوچک، راه اندازی استارتاپ‌ها، یا حتی خرید و فروش سهام در بورس باشد. این فعالیت‌ها کمک می‌کند تا منابع مالی به درستی به کار گرفته شود و اقتصاد محلی و ملی شکوفا شود. با ترویج فرهنگ سرمایگذاری و آموزش‌های لازم، مردم می‌توانند در این زمینه فعال‌تر شوند. کارآفرینی یکی دیگر از عواملی است که به طور مستقیم به توسعه اقتصادی مرتبط می‌شود ایران با توجه به جمعیت جوان خود پتانسیل بالایی برای ایجاد کسب و کارهای جدید و نوآوری دارد. گسترش فرهنگ کارارآفرینی باعث اشتغال‌زایی و ایجاد خلاقیت و ایده‌های نو می‌شود. با گسترده شدن اقتصاد و افزایش تولید، آسیب‌های محیط‌زیستی هم همزمان افزایش می‌یابد در این بین مشارکت مردم در حمایت از طرح‌های محیط‌زیست می‌تواند این آسیب‌ها را کاهش دهد. مهم‌ترین مولفه در نقش مردم در توسعه اقتصادی بدون شک ترویج فرهنگ مصرف کالاهای داخلی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی است که این مولفه رابطه دو سویه و مستقیمی با پیشرفت و رشد اقتصادی دارد.
چنانکه اشاره شد در مسیر توسعه اقتصادی یکسری موانع و چالش‌هایی وجود دارد از جمله: مشکلات اقتصادی، عدم شفافیت و فساد در مدیریت منابع طبیعی. کلیدی‌ترین راه‌حل در حل این چالش‌ها گسترش آگاهی و فرهنگ مطالبه‌گری مردم می‌باشد. در این راستا ایجاد فناوری‌های نوین و دیجتال در مشارکت مردم در تصمیم گیری‌ها می‌تواند به جلوگیری از ایجاد این چالش‌ها کمک‌کننده باشد. همچنین ایجاد و توسعه این پلتفرم‌ها برای فروش محصولات یا خدمات و استفاده از تکنولوژی برای تامین مالی پروژه‌های کوچک می‌تواند به توانمندسازی مردم کمک کند.
مردم یکی از چهار مولفه شکل‌دهنده دولت درکنار سرزمین، حکومت و حاکمیت می‌باشد. چنانکه اشاره شد در دنیای کنونی توسعه اقتصادی تنها به سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی محدود نمی‌شود، بلکه مشارکت مردم یکی از مولفه‌های اساسی در تحقق توسعه محسوب می‌شود. مردم نقش کلیدی در توسعه اقتصادی هر کشور دارند و این نقش فراتر از صرفا کارگر بودن یا مصرف کننده بودن است. چند جنبه مهم نشان‌دهنده تاثیر عمیق مردم بر فرایندهای اقتصادی است. اولا مشارکت فعال مردم در بازار کار، نه تنها باعث افزایش تولید و بهره‌وری می‌شود. بلکه زمینه‌ساز نوآوری نیز هست. کارآفرینان و نیروی کار ماهر در تلاش برای بهبود تکنولوژی و روش‌های تولید، به ایجاد ایده‌های جدید و کسب و کارهای پایدار کمک می‌کند. ثانیا تقاضای مصرف کنندگان نیز به عنوان یک محرک مهم اقتصاد عمل می‌کند. خرید محصولات و خدمات، نه تنها منجر به افزایش درآمد شرکت‌ها می‌شود، بلکه به رشد و توسعه صنایع مختلف کمک می‌کند. ثالثا مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و سیاسی، باعث می‌شود تا سیاست‌های اقتصادی بهتر و کارآمدتری تدوین شوند. وقتی مردم در فرایندهای تصمیم‌گیری مشارکت دارند، نیازها و خواسته‌های آنان در برنامه‌ریزی‌های آنان در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی لحاظ می‌شود و این امر باعث افزایش رضایت و اعتماد عمومی می‌شود. در نهایت نقش مردم به عنوان شهروندان آگاه و مسئول در ارتقا فرهنگ تولید و مصرف پایدار نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این فرهنگ کمک می‌کند تا منابع به شکل بهینه‌تری استفاده شوند و تاب‌آوری اقتصادی افزایش یابد. به طورکلی توسعه اقتصادی پایدار و موفق در گرو مشارکت فعال و سازنده مردم درتمامی ابعاد اقتصادی است. این مشارکت نه تنها در بهبود وضعیت معیشتی افراد موثر است، بلکه به رشد کلی جامعه کمک می‌کند.
