تحلیل خبر| قاچاق یک‌ششم تولید گازوئیل ایران

اهمیت

کاهش درآمد دولت: گازوئیل منجر به کاهش درآمدهای دولت می‌شود، زیرا بخشی از سوختی که با قیمت‌های رسمی فروخته می‌شود، به خارج از کانال‌های قانونی منتقل می‌شود.
ناترازی در عرضه و تقاضا: قاچاق سوخت می‌تواند منجر به کمبود سوخت در بازار داخلی شود و قیمت‌ها را افزایش دهد که این امر به نفع مصرف‌کنندگان نخواهد بود.

نکات تکمیلی

قاچاق سوخت یکی از معضلات جدی اقتصادی کشور است که به جای صادرات رسمی فرآورده‌های نفتی، موجب ایجاد و تشدید ناترازی سوخت شده است.
به طور متوسط، روزانه ۱۱۴ میلیون لیتر گازوئیل در کشور تولید می‌شود، اما طبق ارزیابی‌ها، روزانه ۲۰ میلیون لیتر از این مقدار از شبکه رسمی توزیع سوخت خارج و به خارج از کشور قاچاق می‌شود. این به معنای آن است که بیش از یک ششم تولید روزانه گازوئیل کشور قاچاق می‌شود که رقم قابل توجهی است و نشان‌دهنده عدم نظارت کافی بر شبکه عرضه سوخت است.
نرخ گازوئیل در ایران بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ تومان است، در حالی که این فرآورده در کشورهای همسایه بین ۲۰ تا ۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در اردیبهشت امسال اعلام کرد که حدود ۵۸ هزار بشکه از عرضه گازوئیل داخلی به مصرف داخلی نمی‌رسد و به دلیل قیمت پایین سوخت در ایران، روزانه نزدیک به ۱۰ میلیون لیتر گازوئیل از کشور خارج می‌شود.
طبق آمار کدال پالایشگاه‌ها، دولت هر لیتر گازوئیل را بین ۱۹ تا ۲۱.۵ هزار تومان از پالایشگاه خریداری کرده و آن را با قیمت ۳۰۰ تا ۶۰۰ تومان به مردم می‌فروشد. این بدان معناست که دولت به ازای هر لیتر، بین ۱۸.۴ تا ۲۱.۲ هزار تومان به مردم یارانه می‌دهد. مجموع یارانه‌ای که دولت برای این مقدار پرداخت کرده، بین ۱۳۴ تا ۱۵۴ همت است. اگر به جای قاچاق، این مقدار سوخت به صورت صادراتی عرضه می‌شد، دولت می‌توانست به جای پرداخت یارانه، معادل ۲۹۲ هزار میلیارد تومان درآمد صادراتی کسب کند. در نتیجه، ضرر ناشی از قاچاق گازوئیل به اقتصاد ایران سالانه بین ۴۲۶ تا ۴۴۶ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
بهبود نظارت بر شبکه عرضه سوخت نیازمند اتخاذ مجموعه‌ای از اقدامات و استراتژی‌ها است. استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت و نظارت بر توزیع سوخت، تعیین مجازات‌های جدی برای قاچاقچیان و تخلف‌کنندگان در حوزه توزیع سوخت و اصلاحات در سیاست‌های قیمت‌گذاری و مدیریت منابع انرژی کشور از جمله این اقدامات و استراتژی در جهت بهبود نظارت بر شبکه توزیع سوخت و کاهش قاچاق سوخت است.