در دنیای امروز که به سرعت از حالت سنتی به سمت مدرن حرکت می‌کند، دیگر نمی‌توان اقتصاد را به همان شکل گذشته مدیریت کرد . در طی چند دهه اخیر، بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی در سراسر جهان به این نتیجه رسیده‌اند که اگر بخواهند بدون توجه به داده‌ها و یافته‌های علمی به کار خود ادامه دهند، از میدان رقابت‌های اقتصادی خارج خواهند شد.
شرکت‌های دانش‌بنیان، همان‌گونه که از نامشان پیداست، شرکت‌هایی هستند که بر پایه پژوهش‌ها و تحقیقات علمی بنا شده‌اند و هدف آنها تبدیل دانش به ثروت است. این شرکت‌ها اگر از حمایت‌های کافی برخوردار شوند، می‌توانند نقش حیاتی در توسعه کشورها ایفا کرده و تأثیر شگفت‌انگیزی بر اقتصاد داشته باشند.
انتظار می‌رود که دولت آینده و تمامی ارکان کشور بدون استثنا از فعالیت‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان به صورت تمام قد حمایت کنند. طبق گفته معاون پژوهشی وزیر علوم : ایران با اختصاص تنها یک درصد از جمعیت جهان، موفق به کسب سهم ۲ درصدی از تولید علم جهانی شده است. رتبه ایران در تولید علم جهانی اکنون در جایگاه ۱۵ است و در حوزه پژوهش‌های فناوری، که تا پیش از این در رتبه ۱۲۰ قرار داشتیم، به رتبه ۵۳ صعود کرده‌ایم. اما در بخش تجاری‌سازی علوم، متأسفانه رتبه نامناسب ۷۰ را داریم. با این حال، آمارها نشان‌دهنده‌ی روند رو به رشد در طی دوران دولت سیزدهم است.
در سه سال اخیر، شاهد رشد قابل توجهی در تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی این شرکت‌ها بوده‌ایم. این روند به ویژه در سال ۱۴۰۱ با توجه به نامگذاری شعار سال به «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» چشمگیرتر شد. تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان از ۶۶۳۲ شرکت در سال ۱۴۰۰ به ۸۲۶۰ شرکت در سال ۱۴۰۱ و سپس به ۹۷۳۳ شرکت در سال ۱۴۰۲ افزایش یافت. هم‌اکنون تعداد این شرکت‌ها تقریبا 10 هزار عدد رسیده است که از میان آنها ۸۶۱ شرکت فناور، ۲۳۳۷ شرکت نوآور و ۶۷۷۱ شرکت به‌صورت نوپا تأیید شده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در تیرماه سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۵۰ درصد رشد داشته‌اند.
در مقایسه با میانگین ارائه ضمانت‌نامه دانش بنیان ها در سال‌های گذشته، شاهد رشد قابل توجه‌ای بوده‌ایم. صندوق نوآوری و شکوفایی در حوزه ضمانت‌نامه‌ها از سال ۱۴۰۰ تاکنون رشد ۳٫۸ برابری را تجربه کرده است. طی دولت شهید جمهور ، ۶۹۰۰ میلیارد تومان ضمانت‌نامه در قالب ۲۷۷۴ فقره صادر شده است.
رشد ۵۵ درصدی اشتغال فارغ‌التحصیلان در شرکت‌های دانش‌بنیان
یکی از نکات برجسته این دوره، اشتغال‌آفرینی فراگیر این شرکت‌ها است که توانسته‌اند زیرساخت‌های لازم را برای بهره‌برداری از توانمندی‌های فنی و تخصصی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ایجاد کنند. این شرکت‌ها تا تیرماه سال ۱۴۰۳ امکان اشتغال برای بیش از ۴۰۷ هزار نفر را فراهم کرده‌اند، که نسبت به اشتغال ۲۶۳ هزار نفر در سال ۱۴۰۰، رشد حدود ۵۵ درصدی داشته است.
افزایش سرعت دریافت مجوز دانش‌بنیانی
همچنین در جهت حمایت از شکل‌گیری و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، معاونت علمی تلاش کرد تا فرایند دریافت مجوز دانش‌بنیانی را تسریع کند. طبق گفته مسئولان این معاونت، سرعت دریافت مجوز شرکت‌ها تا ۵۰ درصد افزایش یافته است.
کاهش زمان ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان
رضا اسدی‌فر، معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، در گفتگویی اعلام کرده که فرایند ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان در طول سه سال گذشته از حدود ۹۰ روز به کمتر از ۴۰ روز کاهش یافته و حداکثر زمان ارزیابی از ۳۰۰ روز به ۷۰ روز رسیده است. برای شرکت‌های نوپا نیز، ارزیابی به صورت غیرحضوری و در کمتر از ۲۰ روز انجام می‌شود و برای شرکت‌های نوآور و فناور این زمان به حدود یک ماه کوتاه شده است.
تغییر نظام ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان
یکی دیگر از اتفاقات خوب دوره اخیر، تغییر نظام ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان بود که از مردادماه سال ۱۴۰۲ اجرایی شد. در آیین‌نامه جدید، به جای حمایت صرف از شرکت‌ها، توجه بیشتری به «اقتصاد دانش‌بنیان» شده است. این آیین‌نامه به ارزیابی مستمر میزان فروش، کاهش زمان فرایند دانش‌بنیان شدن شرکت‌ها، اشتغال تخصصی، سطح فناوری و تسلط بر دانش فنی توجه دارد.
افزایش فروش شرکت‌های دانش‌بنیان
درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان نشانگر بلوغ زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان است. براساس آمار رسمی، فروش این شرکت‌ها از ۲۱۵ هزار میلیارد تومان در سال مالی ۱۳۹۹ به ۲۲۳ هزار میلیارد تومان در سال مالی ۱۴۰۰ و سپس به حدود ۴۰۷ هزار میلیارد تومان در سال مالی ۱۴۰۱ افزایش یافته است. پیش‌بینی می‌شود این عدد در سال مالی ۱۴۰۲ که در تیرماه ۱۴۰۳ مشخص می‌شود، به بیش از ۶۰۰ هزار میلیارد تومان برسد.
معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، سهم فروش این شرکت‌ها از تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال ۱۴۰۲ را حدود ۳ درصد اعلام کرده است.
دانش‌بنیان شدن یک انتخاب نیست، بلکه ضرورت است
دنیای امروز، حرکت به سوی دانش‌بنیان شدن دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است. اگر به دنبال نگهداری نخبگان هستیم، باید روی شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری کنیم. این شرکت‌ها نه تنها به توسعه اقتصادی کشور کمک می‌کنند بلکه فناوری را به عنوان عامل اصلی این توسعه مطرح می‌کنند. اقتدار و توانمندی کشور نیز از طریق این شرکت‌ها به دست می‌آید.
به عنوان مثال، در دوران همه‌گیری کرونا، دو شرکت دانش‌بنیان داخلی توانستند دستگاه ونتیلاتور تولید کنند. حتی اگر تحریم‌ها نیز وجود نداشت، کشورهای دیگر نمی‌توانستند همچنان ونتیلاتور در اختیار ما قرار دهند. این خودکفایی به دلیل فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان ممکن شد.
برای اینکه نوآوری رشد کند، نیاز به یک نظام تأمین مالی کارآمد داریم. زیرا بسیاری از این شرکت‌ها که به تازگی وارد بازار شده‌اند، رشد سریعی دارند و نیازمند منابع مالی بیشتری هستند. حتی آمار نشان می‌دهد که میانگین تسهیلات اخذ شده توسط شرکت‌های دانش‌بنیان بالاتر از بسیاری از حوزه‌های دیگر است، به عبارتی، سرمایه به سوی بخش تولید هدایت می‌شود.به طور کلی، برای تحقق رشد و توسعه اقتصادی پایدار، توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت مالی از آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.
طبق فرمان رهبر معظم انقلاب، ما باید در هوش مصنوعی جزو ۱۰ کشور برتر دنیا باشیم. حوزه میکروالکترونیک یکی از حوزه‌های پیشرو است که جزو اولویت‌های ماست؛ انرژی و آب نیز از دیگر حوزه‌های اولویت‌دار است که باید به آن توجه داشته باشیم.سهم اقتصاد دانش‌بنیان از (GDP)کشور باید به ۷ درصد برسد و این مسئله نیازمند یک تأمین مالی جدی است.
با نگاهی به این آمارها، می‌توان به آینده‌ای روشن برای شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران ایمان داشت و امیدوار بود که با حمایت‌های همه‌جانبه، این بخش مزیت‌های بیشتری برای اقتصاد کشور فراهم کند.
