بریکس پی؛ گامی مهم در مسیر دلارزدایی تبادلات تولیدی و تجاری در پهنه اقتصاد جهان
دنیای پیچیده و متغیر اقتصاد جهانی در کنار تسلط یک‌جانبه دلار آمریکا بر نظام مالی بین‌المللی همواره مورد انتقاد بوده است. وابستگی بیش از حد به دلار، بسیاری از کشورها را در برابر نوسانات اقتصادی و تحریم‌ها آسیب‌پذیر کرده است. در این راستا، ظهور سیستم پرداخت بین‌المللی بریکس پی، به‌عنوان یک ابتکار عمل نوآورانه از سوی کشورهای گروه بریکس، تحولی شگرف در عرصه اقتصاد جهانی رقم زده داست. بریکس پی سیستمی است که با حذف تبدیل ارز، تراکنش های مالی بین کشورهای عضو بریکس (چین، هند، روسیه، برزیل وآفریقای جنوبی) را ساده می کند. بریکس پی، سیستم پیام‌رسان پرداخت غیرمتمرکز و مستقل است که توسط کشورهای عضو بریکس، درحال‌توسعه و قابل‌مقایسه با سوئیفت اروپا است. این سیستم مالی با کاهش وابستگی به سیستم‌های پرداخت غربی و ایجاد یک نظام مالی چندقطبی‌تر، گام مهمی در جهت تحقق این هدف برداشته است. بریکس پی با ارائه مزایایی همچون کاهش هزینه‌های تراکنش، افزایش سرعت انتقال پول و کاهش ریسک تحریم‌ها، به‌عنوان یک جایگزین جذاب برای بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای درحال‌توسعه، مطرح شده است. راه‌اندازی بریکس پی، نه‌تنها به‌عنوان یک سیستم پرداخت جدید، بلکه به‌عنوان آغازگر یک‌روند بزرگ‌تر به نام دلارزدایی شناخته می‌شود. در این یادداشت، به بررسی ابعاد مختلف بریکس پی و نقش آن در آغاز روند دلارزدایی و حذف سوئیفت پرداخته خواهد شد.
چرا دلارزدایی؟
برای از بین بردن تأثیر ایالات متحده و اروپا بر اقتصادهای بریکس، ایجاد یک فضای پرداخت مشترک ضروری است. این سیستم گامی مهم در جهت دلارزدایی در کشورهای این بلوک است. دلارزدایی به وضعیتی اشاره دارد که کشورها بنا به دلایلی اقدام به حذف دلار به‌عنوان ارز اصلی در اقتصاد خود می‌کنند. سلاح‌سازی از دلار در چند دهه گذشته از جمله مهم‌ترین عواملی است که کشورها را مجبور کرده به دنبال یافتن راهی برای رهایی از عواقب تحریم‌های دلاری احتمالی در آینده باشند. این موضوع، جدا از منافع اقتصادی، از یک سو مانع از اشراف اطلاعاتی آمریکا بر مبادلات مالی کشورهای به کار برنده دلار می‌شود و از سوی دیگر، از فشار برای تحریم پولی و بانکی کشورهای متخاصم با آمریکا جلوگیری می‌کند. تسلط یک‌جانبه دلار بر اقتصاد جهانی، انتقادات بسیاری را برانگیخته است. برخی از دلایل اصلی که کشورهای مختلف به دنبال دلارزدایی هستند این است که آمریکا از دلار به‌عنوان ابزاری برای اعمال تحریم علیه کشورهای مخالف استفاده می‌کند که این امر، استقلال اقتصادی سایر کشورها را محدود می‌کند. همچنین وابستگی بیش از حد به دلار، اقتصادهای دیگر را در برابر نوسانات نرخ ارز و سیاست‌های پولی آمریکا آسیب‌پذیر می‌کند؛ بنابراین کشورها در صدد حذف سایه دلار برای جلوگیری از نوسانات اقتصادی کشورشان هستند.
بریکس پی، تهدیدی جدی برای سلطه دلار؟
در سال‌های اخیر، بحث دلارزدایی و کاهش وابستگی اقتصاد جهانی به دلار آمریکا به‌عنوان ارز ذخیره جهانی، به یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصادی تبدیل شده است. گروه بریکس با ایجاد سیستم پرداخت بریکس پی، گامی مهم در این مسیر برداشته و به چالش کشیدن سلطه دلار پرداخته است. بریکس پی قابلیت همکاری بین سیستم‌های پرداخت مختلف در کشورهای عضو را تضمین می‌کند و کاربران می‌توانند بدون نیاز به واسطه‌های متعدد، تراکنش‌های برون‌مرزی انجام دهند. این امر به بریکس‌پی اجازه می‌دهد تا اتکای خود به سیستم‌های سنتی را کاهش دهد و هزینه‌های تراکنش را به حداقل برساند. برای از بین بردن تأثیر ایالات متحده و اروپا بر اقتصادهای بریکس، ایجاد یک فضای پرداخت مشترک ضروری است. این سیستم گامی مهم در جهت دلارزدایی در کشورهای این بلوک است.یکی از ویژگی‌های کلیدی این پلتفرم، پایبندی آن به چارچوب‌های قانونی و نظارتی کشورهای عضو بوده و راه‌اندازی آن، معاملات سریع و کم‌هزینه را امکان‌پذیر می‌کند که می‌تواند تجارت و سرمایه‌گذاری را باتوجه به گستره آن در بین کشورهای بریکس افزایش دهد. بد نیست بدانیم ۲۰ درصد تجارت جهانی، یک‌سوم خاک دنیا، سه میلیارد نفر از جمعیت دنیا،۳۹.۳ درصد تولید صنعتی و ۳۰ درصد تولید ناخالص جهان را کشورهای عضو بریکس به خود اختصاص داده‌اند.
گذار از سوئیفت و فرصت‌های بریکس پی برای ایران
اهداف اصلی بلوک اقتصادی بریکس، تلاش برای محدودکردن سوئیفت (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین‌بانکی) است که پشتوانه آن غرب است. بریکس پی قابلیت همکاری بین سیستم‌های پرداخت مختلف در کشورهای عضو را تضمین می‌کند و کاربران می‌توانند بدون نیاز به واسطه‌های متعدد، تراکنش‌های برون‌مرزی انجام دهند. این امر به بریکس‌پی اجازه می‌دهد تا اتکای خود به سیستم‌های سنتی را کاهش دهد و هزینه‌های تراکنش را به حداقل برساند. سوئیفت رویکردی متعارف در دنیا برای تسویه تعهدات بین کشورها از طریق خزانه‌داری آمریکا است و بریکس پی نحوه تسویه تعهداتی است که می‌تواند در آینده جایگزین سوئیفت شود. و سیطره دلار در اقتصاد دنیا را به کمترین حد خودش برساند. این امر برای کشور ما بسیار حائز اهمیت است. اقتصاد ایران در سال‌های اخیر به دنبال سهیم‌شدن بخش‌های غیر تفتی در تولید ناخالص داخلی خود بوده است. ازاین‌رو عضویت ایران در بریکس پی امکان دسترسی به بازار پررونق ۴۵ درصدی جهان را می‌دهد. همچنین بریکس پی با تسهیل مراودات مالی، راه‌حل‌هایی را برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های عظیم از پتانسیل‌های کشور ایران از سوی اعضای بریکس را می‌دهد که پیامدهایی همچون توسعه زیر ساخت‌ها و تبادل تکنولوژی را به دنبال دارد. واردشدن ریال ایران به چرخه مبادلات مالی با کشورهای دیگر به‌ویژه چین و هند، می‌تواند تا حد زیادی به سود قدرت ارز ملی کشور تمام شود. زیرا اساساً یکی از دلایل ریزش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی، عدم مبادله آن در محیط بین‌المللی با ارزهای دیگر است. در همین راستا راه‌اندازی بریکس پی نقطه عطفی در حضور ایران با پتانسیل‌های عظیم خود در عرصه جهانی خواهد بود.
باتوجه‌به مطالب گفته شده، بریکس پی به‌عنوان یک ابتکار عمل نوآورانه، پتانسیل ایجاد تحولات شگرفی در نظام مالی جهانی را دارد. باوجود مزایای که در این سیستم وجود دارد، با برنامه‌ریزی دقیق و همکاری بین‌المللی، می‌توان به‌تدریج از تسویه ارزی بر پایه دلار به ارزهای دیگر با استفاده از بریکس پی‌گذار کرد. این گذار نه‌تنها به کاهش وابستگی به دلار و ایجاد یک نظام مالی عادلانه‌تر کمک می‌کند، بلکه به تقویت همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی و رشد اقتصادی کشورهای عضو بریکس نیز منجر خواهد شد. این ابزار مالی نقطه مقابلی در برابر سوئیفت به شمار می‌رود تا از فشارها و سوءاستفاده کشورهای غربی از جمله استفاده از تحریم جلوگیری کند. راه‌اندازی بریکس پی پیامدهای مثبتی از جهت دارا بودن پتانسیل های سرمایه گذاری بر اقتصاد ایران دارد و می‌تواند به رونق تبادلات تجاری ایران با کشورهای عضو در این سازمان منجر شود و امکان سرمایه‌گذاری و تبادل فناوری را برای کشورمان فراهم آورد.
