با وجود تحریم‌های ظالمانه در دهه اخیر، از نیمه اول سال ۱۴۰۰، تحولات گسترده در منابع ارزی کشور به وقوع پیوسته و این تغییرات در بازار ارز را به همراه داشته است. به گزارش وزارت نفت، صادرات نفت ایران در سال ۱۴۰۱ به بالاترین سطح خود در دو سال اخیر رسیده است. این افزایش درآمدهای نفتی، در مقایسه با سال‌های گذشته، نشان‌دهنده روند صعودی این حوزه اقتصادی است. اطلاعات اخیر از بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که ارزش صادرات نفت و مشتقات آن در شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل، بیش از ۵۷ درصد افزایش یافته است. این رشد قابل توجه نه تنها به حوزه نفت، بلکه به صادرات غیرنفتی نیز گسترده شده و با افزایش ۱۲.۲ درصدی به ۴۸.۸ میلیارد دلار رسیده است.
با این حال، چرا با افزایش درآمدهای ارزی، بازار ارز با نوسانات گسترده مواجه شده است؟ این سوال اساسی بیانگر نوع ارتباط بین منابع و مصارف ارزی کشور و نحوه تأثیر آن‌ها بر نرخ ارز است.
ناهمخوانی در نوع ارزها؛ چالش بازار ارز
ترکیب ارزهای معامله در بازار ارز یکی از عوامل اصلی تأثیرگذار بر نوسانات نرخ ارز است. تجارت خارجی ایران با کشورها و مناطق مختلف جهان صورت می‌گیرد و این باعث متنوع شدن نوع ارزهای مورد معامله می‌شود. همچنین، تحریم‌ها باعث شده است که تجار و کسب‌وکارهای ایرانی از ارزهای مختلفی برای تجارت با کشورهایی مانند عراق، چین، هند و ترکیه استفاده کنند. این تنوع در ارزها، هنگام رسیدن به بازار ارز، اختلالاتی ایجاد کرده و نوع ارز درخواستی و وارداتی با نوع ارز دریافتی در صادرات هماهنگی ندارد.
تحولات ناهمخوانی در بازار ارز: مشکلات تطبیق منابع و مصارف
در سمت مصارف ارزی، برای واردات کالاها از کشورهای مختلف، نیاز به انواع مختلف ارزها وجود دارد. این واردکنندگان به دنبال ارزهای خاصی برای پرداخت به کشورهای خاص هستند. اما زمانی که این ارزها در بازار ارز به میزان کافی عرضه نمی‌شوند و دیگر ارزهایی عرضه می‌شود که تقاضا برای آن‌ها کمتر است، ناهمخوانی در تطبیق میان منابع و مصارف ارزی به وجود می‌آید. به طور مثال، بعضی از واردکنندگان نیاز به ارزهای خاصی دارند که ممکن است در بازار در دسترس نباشند. این موضوع باعث افزایش نرخ ارز برای این ارزها می‌شود. از سوی دیگر، برخی از ارزها فراوان و بدون تقاضا هستند، اما به هر حال به بازار عرضه می‌شوند. این اوضاع منجر به اختلالات در روند معاملات ارزی می‌شود و در نتیجه نرخ ارز با نوساناتی افزایش یا کاهش خود را نشان می‌دهد.
نقش تطبیق ناهمخوانی منابع و مصارف در بازار ارز
با اینکه منابع ارزی کشور افزایش یافته است، اما تطبیق این منابع با نوع ارزهای مورد نیاز برای واردات از کشورهای مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است. این تطبیق نه تنها به رشد درآمدهای ارزی بستگی ندارد بلکه به توجه به نوع ارزهای دریافتی و نیازهای واردکنندگان مرتبط است. از این رو، اصلاحات در سیاست‌ها و راهکارهای مدیریت بازار ارز می‌تواند به منظور حل این ناهمخوانی‌ها و افزایش استحکام بازار ارز ایران مؤثر باشد. تطبیق مناسب بین نیازها و عرضه ارز در بازار به وضوح تأثیرگذار بر پایداری نرخ ارز و ارتقاء وضعیت بازار ارز خواهد بود.
