اتحادیه پایاپای آسیایی به عنوان یک سازمان با هدف تسهیل مبادلات تجاری و مالی در آسیا تأسیس شده و می‌تواند به کشورهای عضو کمک کند تا از وابستگی به دلار آمریکا و سایر ارزهای بین‌المللی کاسته و معاملات خود را به‌صورت پایاپای انجام دهند.
قبل از ایجاد این اتحادیه، احتمالاً تصور شده است که این سازمان یک مدل منحصربه‌فرد در دنیاست. اما تاریخ نشان می‌دهد که اتحادیه‌های پایاپای در گذشته نیز وجود داشته‌اند. امروزه، از ارز یورو در اتحادیه اروپا به عنوان ارز واحد استفاده می‌شود. در گذشته نیز، اتحادیه پایاپای اروپایی وجود داشته که در آن کشورها پرداخت‌های خود را به‌صورت پایاپای انجام می‌دادند.
یکی از مزایای اصلی این اتحادیه، کاهش هزینه‌های معاملات است. حذف واسطه دلار و هزینه‌های معاملات آن، به کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی در مبادلات تجاری و مالی کمک می‌کند. همچنین، استفاده از ارزهای ملی در معاملات، صادرکنندگان و واردکنندگان را از ضرورت تبدیل ارز به دلار آزاد می‌کند.
دومین مزیت مهم اتحادیه پایاپای آسیایی، صرفه‌جویی در ذخایر ارزی کشورهاست. این اتحادیه با کاهش نیاز به استفاده از ذخایر ارزی برای تسویه حساب‌های بین‌المللی، به کشورها این امکان را می‌دهد که به‌صورت مستقیم با یکدیگر تسویه حساب کنند و نیازی به نگه داشتن ذخایر ارزی اضافی نداشته باشند.
در گذشته، جان مینارد کینز اقتصاددان برجسته انگلیسی، ایده ایجاد یک ارز بین‌المللی به نام “بنکور” را مطرح کرد. این ارز به عنوان یک گزینه جهت کاهش وابستگی به دلار و ایجاد یک نظام مالی عادلانه‌تر مطرح شد، اما پذیرفته نشد و دلار به عنوان ارز بین‌المللی به‌کار گرفته شد.
تحریم‌های کنونی عمدتاً به شکل تحریم ارز و انتقال پول علیه ایران اعمال می‌شوند. بخش عمده این تحریم‌ها مربوط به تحریم‌های پولی و بانکی است. سیستم پرداخت جهانی بر اساس دلار است و تحت سلطه نظام پرداخت بانکی آمریکا قرار دارد. به همین دلیل، ایران نمی‌تواند به‌صورت موثر در بستر سیستم بانکی پرداخت‌های بین‌المللی خود را انجام دهد.
قطع دسترسی ایران به سیستم پیام‌رسان مالی سوئیفت و مشکلات مرتبط با تسویه حساب‌ها از جمله چالش‌هایی هستند که اتحادیه پایاپای با آن مواجه است. اما با تدابیری مثل ایجاد سیستم‌های پرداخت داخلی و حل مشکلات تسویه حساب، امکان بازگشت ایران به این اتحادیه و مقابله با تحریم‌ها فراهم می‌شود.
اتحادیه پایاپای آسیایی با ایجاد بستر مناسب، می‌تواند نظام پرداخت رسمی ایران در مبادلات خارجی را تداوم دهد و کشورهای عضو را از تحریم‌های پولی و بانکی بی‌اثر کند. این اقدام می‌تواند گام مؤثری در جهت کاهش وابستگی به دلار و تسهیل در معاملات بین‌المللی باشد. به شرطی که راهکارهایی برای حل مشکلات موجود و ایجاد امکانات مناسب در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد، این اتحادیه می‌تواند نقش مهمی در تحولات اقتصادی منطقه داشته باشد.
