حساب جاری یعنی چه؟
حساب جاری شامل ثبت درآمدهای حاصل از فروش کالاها و خدمات تولیدشده داخلی و درآمدهای ناشی از استفاده از سرمایه و فن‌آوری در خارج از مرزها است. این درآمدها که از تدارک خدمات سرمایه‌ای به‌دست می‌آید، به‌صورت حق‌الامتیاز و درآمد سرمایه‌گذاری وارد کشور می‌شود. حساب جاری علاوه بر ثبت درآمدهای صادراتی، پرداخت‌های ناشی از واردات کالاها و خدمات خارجی را نیز شامل می‌شود. به بیان دیگر، تراز حساب جاری یعنی تفاضل صادرات و واردات.
تأثیر مازاد و کسری حساب جاری بر اقتصاد
مطابق ادبیات طرح شده در علم اقتصاد کلان، کشوری که در تراز پرداخت‌های خود مازاد دارد، نشان می‌دهد که صادرکننده‌ی خالص کالا و خدمات است و درآمد بیشتری نسبت به هزینه‌های وارداتی خود دارد. این وضعیت معمولاً نشان‌دهنده‌ی اقتصادی قوی‌تر و افزایش ذخایر ارزی است. در مقابل، کسری تراز پرداخت‌ها به معنای افزایش واردات نسبت به صادرات است که می‌تواند منجر به کاهش ذخایر ارزی و افزایش وابستگی به منابع خارجی شود. این مسئله کشور را در برابر شوک‌های اقتصادی خارجی آسیب‌پذیر می‌کند.
وضعیت حساب جاری در اقتصاد ایران
اقتصاد ایران، به دلیل وابستگی بالا به صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی، همواره با مازاد حساب جاری مواجه بوده است. با این حال، کسری قابل توجه حساب سرمایه که ناشی از شرایط نامساعد اقتصاد کلان و سطح بالای نااطمینانی است، منجر به خروج سرمایه از کشور شده است. این امر موجب تهدید موازنه تراز پرداخت‌ها و افزایش شکنندگی اقتصادی در برابر تحریم‌ها و شوک‌های خارجی می‌شود. همانطور که مشاهده می‌شود به واسطه حجم قابل توجه ارزآوری صادرات نفت، عملا واردات کالا مورد پوشش قرار گرفته است. اگرچه در سال‌هایی که اقتصاد ایران دچار فشار حداکثری و کاهش فروش نفت شد، عملا با کسری حساب جاری روبرو شد و این مهم، شاهدی بر ادعای وابستگی بالا به نفت و تامین منابع ارزی از جانب آن است.
تأثیر حساب جاری بر بازار ارز
تحلیل تأثیر مازاد/کسری حساب جاری در بازار ارز ایران زمانی معنادار است که اقتصاد با منابع درآمدهای ارزی پایدار محل بررسی قرار بگیرد. مازاد بودن حساب جاری در اقتصاد ایران عملا موجب شده تا حکمران ارزی به نحو غیربهینه سازوکار بازار را تحت تاثیر سیاست‌ها و رفتارهای خود قرار دهد. به همین خاطر نمی‌توان گفت حساب جاری – با احتساب نفت – می‌تواند نوسانات ارزی را حل و فصل کند.
