تحلیل خبر| انقلاب در نقش منطقه‌ای ایران در آسیای مرکزی

علت اهمیت و خوب بودن

جایگزینی درآمد ترانزیتی به درآمد نفتی : با توجه تحریم های نفتی توسعه نقشه ترانزیتی ایران یک مسیر پردرآمد برای کشور است.
گره‌خوردن منافع کشورهای منطقه به منافع ایران : وزن ژئوپلیتیک ایران در منطقه را رشد می‌دهد و دست ایران را در بازی با قدرت‌های بزرگ جهانی باز خواهد کرد که ایران تلاش می‌کند به نظم جدیدی در منطقه جنوب غرب آسیا شکل دهد، بازیابی جایگاه کریدوری ایران در این مهم راه‌گشاست.

نکات تکمیلی

آسیای مرکزی علاوه بر تمایل به تجارت با کشورهای غرب، مدت‌هاست که به دنبال این است تا مسیرهایی را به سمت جنوب باز کند و به بازارهای هند، خاورمیانه و شرق آفریقا دسترسی داشته باشد. اما برای دهه‌‌ها، بی‌‌ثباتی در افغانستان و پیچیدگی‌‌های سیاسی حول الحاق ایران شدیدا درگیر تحریم‌‌ در کریدورهای تجاری فرامنطقه‌‌ای، این امر را غیرممکن کرده است.
هنگامی که روسیه در اواخر فوریه ۲۰۲۲ تهاجم تمام عیار خود را به اوکراین آغاز کرد، کشورهای آسیای مرکزی و سایرین را بر آن داشت تا در نقش بالقوه ایران به عنوان یک کشور ترانزیتی تجدید نظر کنند. در مدت کمی بیش از دو سال، نگاه آسیای مرکزی به ایران از حالت نافرجام بین‌المللی به حلقه کلیدی در مسیرهای تجاری پرسود تغییر کرده است.
کشورهای آسیای مرکزی سه دهه است که به دنبال مسیرهای تجاری به هند هستند. از سال ۲۰۲۲ تاکنون برخی پیشرفت‌‌های آزمایشی از طریق افغانستان انجام شده است که محموله‌‌ها از طریق جاده و استفاده از بنادر پاکستان برای ارسال کالا به هند و از آن استفاده می‌شود. با این حال، به دلیل شبکه جاده‌ای ضعیف و فقدان خطوط ریلی در افغانستان و همچنین محدودیت‌های انتقال کالا بین پاکستان
ایران و ازبکستان قراردادهایی را برای ایجاد یک مرکز لجستیک مشترک در بندرعباس و چابهار و مشارکت شرکت‌های تجاری از ازبکستان در ساخت پایانه‌‌ها و تاسیسات ذخیره‌‌سازی در هر دو بندر امضا کردند. ایران استفاده از بندرعباس و بندر چابهار را به کشورهای آسیای مرکزی پیشنهاد داده است. تهران در اوایل سال ۲۰۲۳ استفاده از آنها را به قرقیزستان به عنوان انگیزه‌ای برای پیوستن به مسیرهای تجاری از چین و از طریق آسیای مرکزی به ایران و دورتر به هند، خاورمیانه و شرق آفریقا پیشنهاد کرد.در ماه مه ۲۰۲۴، شرکت هند پورتز گلوبال با مسوولیت محدود قراردادی ۱۰ ساله برای توسعه و بهره‌برداری از بندر چابهار امضا کرد که استفاده از این تسهیلات را برای کشورهای آسیای مرکزی که به دنبال تجارت با هند هستند، جذاب‌تر کند.