اهمیت
افزایش کسری بودجه: فعالیت‌های اقتصادی در سایه از پرداخت مالیات و عوارض قانونی طفره می‌روند. این امر منجر به کاهش قابل‌توجه درآمدهای دولت شده و به افزایش کسری بودجه و مشکلات در ارائه خدمات عمومی منجر می‌شود.
افزایش فساد: اقتصاد زیرزمینی زمینه‌ای مناسب برای رشد فساد و روابط غیرشفاف ایجاد می‌کند. این امر به بی‌عدالتی اجتماعی منجر شده و از توزیع عادلانه ثروت و فرصت‌ها جلوگیری می‌کند
نکات تکمیلی
بانک جهانی، اقتصاد زیرزمینی را شامل تمامی فعالیت‌های تولیدی (کالا و خدمات) تعریف می‌کند که ممکن است هم از جنبه اقتصادی مولد بوده و هم کاملاً قانونی باشند، اما به دلایلی مانند فرار از مالیات، اجتناب از مواجهه با استانداردهای خاص بازار کار (مانند حداقل دستمزد یا استانداردهای ایمنی) یا اجتناب از درگیرشدن با بروکراسی اداری، عمداً از مقامات عمومی پنهان می‌شوند.
اقتصاد زیرزمینی سبب کاهش درآمدهای دولت و در نتیجه کاهش کیفیت و کمیت خدمات عمومی ارائه شده توسط دولت و افزایش فشار مالیاتی بر مالیات‌دهندگان به‌منظور جبران درآمدهای ازدست‌رفته می‌شود. فعالیت‌های اقتصاد زیرزمینی معمولاً نامنظم، پراکنده و غیرقانونی است و به همین دلیل در گزارش حساب‌های ملی محاسبه نمی‌شود. این عدم جامعیت حساب‌های ملی موجب سیاست‌گذاری بر پایه اطلاعات غلط می‌شود.
باوجود دشواری محاسبه اندازه اقتصاد زیرزمینی، نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد، سهم اقتصاد زیرزمینی از کل تولید ناخالص داخلی در سال ۱۴۰۰ به حدود ۲۶ درصد رسیده است. ازآنجاکه در سال ۱۴۰۰ تولید ناخالص داخلی ایران توسط مرکز آمار ۷۵۶ هزار میلیارد تومان برآورد شده؛ می‌توان با استناد به این پژوهش عنوان کرد که در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۹۶ هزار میلیارد تومان از تولید ناخالص داخلی ایران در اقتصاد زیرزمینی و بازار سیاه گردش داشته است.
رشد اقتصاد زیرزمینی در ایران، علی‌رغم پیامدهای منفی، ریشه در چالش‌های اقتصادی دارد. قوانین دست‌وپاگیر و پیچیده و عدم شفافیت در فرایندهای اقتصادی، از جمله عواملی هستند که افراد را به‌سوی فعالیت‌های غیررسمی سوق می‌دهند. دشواری دسترسی به تسهیلات بانکی و کمبود نقدینگی در بازار رسمی نیز از دیگر عوامل مؤثر هستند. همچنین، تحریم‌های بین‌المللی محدودیت‌هایی در دسترسی به بازارهای جهانی ایجاد کرده و فعالیت در اقتصاد زیرزمینی را به‌عنوان راهی برای دورزدن این موانع جذاب‌تر می‌سازد.
برای مبارزه با این پدیده، باید به اصلاح ساختار اقتصادی و کاهش موانع فعالیت‌های اقتصادی توجه ویژه شود. ساده‌سازی قوانین و مقررات، کاهش میزان مالیات بر کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، شفاف‌سازی فرایندهای اداری و تسهیل دسترسی به تسهیلات بانکی، از جمله اقدامات ضروری هستند. همچنین، ایجاد شغل و حمایت از کسب‌وکارهای نوپا می‌تواند به کاهش انگیزه‌ها برای فعالیت در اقتصاد زیرزمینی کمک کند.
