معین قرابی تهرانی – پژوهشگر اقتصادی | تورم یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که تاثیر مستقیمی برمعشیت مردم و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دارد. در سال 1403، ایران همچنان باچالش‌های تورمی روبرو بود اما برخی از شاخص‌ها نشان از کاهش نسبی نرخ تورم نسبت به سال‌های گذشته دارد. دراین تحلیل، بابررسی آمارهای رسمی، روند تغییرات تورمی، عوامل موثر بر آن و چشم‌انداز آینده پرداخته‌ایم.
نرخ تورم در سال 1403
براساس گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم سالانه در سال 1403 برابر با 32.5 درصد اعلام شد. این عدد نشان می‌دهد که سطح عمومی قیمت‌ها در مقایسه باسال قبل، به طورمیانگین 32.5 درصد افزایش یافته است. نرخ تورم نقطه به نقطه در اسفند 1403 به 37.1 درصد رسید که نشان می‌دهد سطح عمومی قیمت‌ها در اسفند 1403 نسبت به اسفند 1402 به همین میزان رشد داشته است. تورم ماهانه در برخی ماه‌های سال افزایش قابل توجهی داشته است. برای مثال در آبان 1403 تورم ماهانه 2.8 درصد ثبت شد که یکی از بالاترین ارقام ماهانه در این سال بود.
روند تغییرات تورم در سال 1403
مقایسه نرخ تورم 1403 با سال‌های قبل نشان می‌دهد که: در سال 1401، نرخ تورم سالانه حدود 45 درصد بود. در سال 1402 این عدد به 42 درصد کاهش یافت. اما در سال 1403 نرخ تورم 32.5 درصدی گزارش شد که نشان‌دهنده کاهش نسبی است. بااین حال رقم بالایی محسوب می‌شود. این کاهش نشان‌دهنده بهبود نسبی در کنترل نقدینگی و سیاست‌های پولی است. اما همچنان تورم بالا یکی از دغدغه‌های اصلی اقتصاد ایران محسوب می‌شود.
بررسی تورم دربخش‌های مختلف اقتصاد
تورم کالاهای خوراکی و آشامیدنی: در سال 1403، تورم در این بخش 34.2 درصد اعلام شد که بیش از میانگین تورم کلی کشور است. این موضوع نشان می‌دهد که هزینه‌های زندگی و معشیت خانوارها همچنان تحت تاثیر افزایش قیمت‌ها است.
تورم بخش مسکن و اجاره: افزایش قیمت اجاره‌بها باعث شد تا تورم در این بخش به 30 درصد برسد. باتوجه به افزایش قیمت دلار و تاثیر آن بر بازار مسکن، این روند احتمالا در سال‌های بعد نیز ادامه خواهد داشت. البته باید توجه داشت که به دلیل کاهش تقاضا در بخش مسکن، این احتمال وجود دارد که قیمت مسکن ثبات داشته باشد یا افزایش اندکی رخ دهد اما در عوض زیرساخت‌ها و ساختمان‌ها ضعیف‌تر ساخته شوند.
تورم در بخش حمل و نقل و انرژی: افزایش هزینه‌های حمل و نقل و قیمت سوخت منجر به رشد 28 درصدی تورم در این بخش شد.
عوامل موثر بر تورم سال 1403
سیاست‌های پولی و بانکی: بانک مرکزی در سال 1403 سیاست‌هایی مانند افزایش نرخ سود بانکی را برای کنترل تورم اجرا کرد. این اقدام در کوتاه‌مدت توانست سرعت رشد نقدینگی را کاهش دهد ولی باید توجه داشت که این موضوع در بلندمدت مناسب نیست. کنترل رشد پایه پولی و محدودیت در استقراض دولت از بانک مرکزی نیز نقش مهمی در کاهش نرخ تورم ایفا کرد.
نوسانات نرخ ارز: نرخ دلار در سال 1403 بانوسانات زیادی همراه بود اما در نیمه دوم سال به دلیل سیاست‌های بانک مرکزی، افزایش قیمت تاحد زیادی مهار شد. کاهش ارزش پول ملی همچنان یکی از دلایل افزایش قیمت کالاها و خدمات در کشور است.
رشد نقدینگی و کسری بودجه: در سال 1403 به بیش از 7000 هزار میلیارد تومان رسید که همچنان عامل مهمی در افزایش تورم محسوب می‌شود. کسری بودجه دولت و تامین مالی آن از طریق استقراض یکی از مشکلات مهم در سال 1403 بود که فشار تورمی ایجاد کرد.
تحریم و کاهش درآمدهای ارزی: تحریم‌های اقتصادی علیه ایران همچنان یکی از عوامل موثر بر تورم بوده و هست. کاهش درامدهای ارزی و محدودیت‌های تجاری باعث شد تامین برخی کالاهای اساسی بامشکل مواجه شود و قیمت آن‌ها افزایش یابد.
| شاخص های اقتصادی | بیشترین | کمترین |
| رشد پایه پولی | تیرماه 25.6 درصد | شهریور 18.7 درصد |
| نرخ بیکاری | بهار 7.7 درصد | پاییز 7.2 درصد |
| رشد اقتصادی | بهار 4.6 درصد | پاییز 1.6 درصد |
| نرخ تورم کل | بهمن ماه 4.1 درصد ماهانه | شهریور ماه 1.7 درصد ماهانه |
| رشد نقدینگی | دی ماه 28.4 درصد | فروردین ماه 24.1 درصد |
پیش بینی تورم در سال 1404
براساس تحلیل‌های اقتصادی، درصورت ادامه روند فعلی تورم سالانه می‌تواند در بازه 28 تا 30 درصد قرار گیرد. در صورت اجرای سیاست‌های کنترلی موثر، امکان کاهش بیشتر نرخ تورم وجود دارد. اما در صورتی که مشکلاتی مانند افزایش نرخ ارز، تشدید تحریم‌ها و رشد نقدینگی کنترل نشوند، تورم ممکن است دوباره افزایشی شود.
