تاملی کاربردی در نسبت رشد نقدینگی با تورم

کاهش تورم به عنوان یک اقدام بحرانی در اقتصاد مورد تأکید قرار گرفته است و مقامات دولت نیز این هدف را به طریق قاطع تأیید کرده‌اند. با این حال، راهبرد اصلی برای مهار تورم در ماه‌های اخیر تنها به تلاش برای محدود کردن رشد پایه پولی و نقدینگی محدود شده است.

آیا رشد نقدینگی نقش کلیدی در ایجاد تورم دارد؟
بدون شک، افزایش نقدینگی می‌تواند نقش مهمی در افزایش قیمت‌ها و به تبع آن تورم ایفا کند. اگر نقدینگی به طرز نامتعارف افزایش یابد، افزایش ناپایدار قیمت‌ها حتمی خواهد بود. این افزایش نقدینگی ممکن است منجر به افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت‌ها در بازارهای مختلف شود، از جمله مسکن، ارز، و سایر کالاها و خدمات.

با این حال، لازم است به دو نکته مهم توجه شود؛ اولاً، تورم در اقتصاد ایران به دلیل عوامل گوناگونی ایجاد می‌شود و تمرکز تنها بر کنترل نقدینگی کافی نیست. دوماً، در اقتصاد ایران، تاکنون تحت تأثیر محدودیت‌های سمت عرضه قرار گرفته است.

چرا اقدامات دولت در مهار تورم موفقیت آمیز نبوده‌اند؟
اقدامات اخیر دولت شامل کنترل بودجه، کاهش تسهیلات بانکی، کنترل رشد ترازنامه بانکی، و محدود کردن استقراض بانکی از بانک مرکزی به کاهش نرخ رشد پایه پولی و نقدینگی منجر شده است.

تناقض ظاهری ممکن است ناشی از واقعیت باشد که تورم در اقتصاد ایران علت‌های گوناگونی دارد و تمرکز تنها بر کنترل نقدینگی کافی نیست. عواملی همچون شوک‌های عرضه، افزایش نرخ ارز، و کمبود مواد اولیه و واسطه‌ای نیز می‌توانند به افزایش قیمت‌ها منجر شوند.

بدون کنترل سوداگری و نرخ ارز، مهار تورم غیرممکن است
به دلیل آزادی سوداگری در اقتصاد ایران، بخش زیادی از نقدینگی جامعه قابلیت دارد که با تحریک‌های کوچک به بازارهایی همچون زمین، ملک، و ارز روانه شود. این امر بدون هیچ محدودیت یا پرداخت مالیاتی صورت می‌پذیرد و می‌تواند تقاضای مصنوعی را افزایش داده و به افزایش قیمت‌ها منجر شود. بنابراین، تلاش دولت برای کنترل رشد نقدینگی بدون توجه به “مهار سوداگری” و “کنترل نرخ ارز” کافی نیست تا ثبات اقتصادی و کنترل افزایش قیمت‌ها را فراهم آورد.

سوداگری در زمین و ارز در اقتصاد ایران باعث افزایش قیمت‌ها در این بازارهای حیاتی می‌شود. این دو عامل نقش مهمی در قیمت‌دهی به محصولات و تورم دارند. افزایش هزینه تولید به طور طبیعی باعث افزایش تقاضا برای تسهیلات سرمایه در بخش تولید می‌شود و این باعث می‌شود که تورم ناشی از سوداگری مانع کنترل رشد نقدینگی شود. به عبارت دیگر، به دلیل درونی بودن پول در اقتصاد، میزان نقدینگی به‌طور کامل برونزا نیست و امکان کنترل رشد آن با سیاست‌های پولی باورپذیر به نظر نمی‌رسد.