معین قرابی تهرانی_پژوهشگر اقتصادی | اگر چاپ پول با هدف سرمایه‌گذاری در زیرساخت، تولید و عدالت اجتماعی انجام شود، به‌جای تهدید، به محرکی قدرتمند برای توسعه و اشتغال تبدیل خواهد شد.
تأمین مالی از طریق چاپ پول در ایران: فرصتی برای رشد اقتصادی (با آمار روز)
در ادبیات عمومی اقتصادی، واژه‌ی «چاپ پول» اغلب با نگرانی‌هایی مانند تورم و کاهش ارزش پول ملی همراه است. اما اگر نگاه را از زاویه‌ی سیاست‌گذاری مثبت بنگریم، چاپ پول می‌تواند ابزاری مؤثر برای تأمین مالی فوری پروژه‌های توسعه‌ای باشد. در شرایطی مانند ایران که محدودیت بودجه و تحریم‌های بین‌المللی مانع از تأمین مالی از منابع خارجی می‌شود، این ابزار می‌تواند فرصتی استثنایی تلقی شود. (به‌شرط آنکه با دقت و شفافیت به کار گرفته شود)
وضعیت نقدینگی در ایران: جهش یا فرصت؟
طبق آمار رسمی بانک مرکزی، حجم نقدینگی در پایان سال ۱۴۰۳ به حدود ۱۰،۱۶۵ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به پایان سال ۱۴۰۲ رشد ۲۹٫۱ درصدی داشته است. این رشد، حاکی از افزایش قابل توجه نقدینگی در اقتصاد ایران است. از این مقدار، سهم بخش پول ۲،۶۳۱ هزار میلیارد تومان (با افزایش ۳۷٫۵ درصدی) و سهم شبه پول ۷،۵۳۴ هزار میلیارد تومان بوده است.
این ارقام در نگاه اول ممکن است هشداردهنده باشند؛ اما اگر نقدینگی حاصل از چاپ پول یا تسهیل کمی(در چارچوب سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و زیرساختی باشد) می‌تواند تبدیل به سرمایه‌ای برای آینده شود.
نسبت بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی (GDP)
در سال ۲۰۲۴، نسبت بدهی دولت به GDP در ایران حدود ۳۶٫۸ درصد بود. این در حالی است که حداکثر این نسبت در سال ۲۰۲۰ به ۴۸٫۳ درصد نیز رسیده بود و حداقل آن در سال ۲۰۱۳ رقم ۱۱٫۸ درصد ثبت شد.
به‌عبارت دیگر، هرچند ترکیب بدهی در حال افزایش است، ایران همچنان در دامنه‌ای به‌نسبت پایین‌تر نسبت به بسیاری از کشورها قرار دارد. در سطح جهانی، متوسط این نسبت حدود ۶۰ درصد است. از این منظر، تصور می‌شود که ایرانی‌ها هنوز ظرفیت استفاده از ابزار بدهی و چاپ پول را دارند، به شرطی که با سیاست‌گذاری دقیق انجام شود.
فرصت‌ها در میان آمار
چگونه چاپ پول می‌تواند فرصت‌ساز باشد؟
1. سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی
دولت می‌تواند از نقدینگی ایجادشده برای توسعه راه‌ها، آب‌رسانی، بیمارستان‌ها و مدارس استفاده کند. این پروژه‌ها هرچند در کوتاه‌مدت هزینه‌بر هستند، اما در بلندمدت بازدهی بالا و درآمد پایدار ایجاد می‌کنند.
2. هدایت نقدینگی به سوی تولید ملی
بسیاری از بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران به کمبود نقدینگی برای سرمایه در گردش دچارند. اگر این پول به‌شکل هدفمند به تولید هدایت شود، نه‌تنها تورم مهار می‌شود، بلکه تولید داخلی و اشتغال تقویت می‌شود.
3. کاهش وابستگی به بدهی خارجی
با توجه به تحریم‌ها، جذب منابع خارجی دشوار است. چاپ پول داخلی(به شرط مدیریت) می‌تواند جایگزین مناسبی باشد و ریسک نکول یا فشار ارزی را کاهش دهد.
4. بازتوزیع اجتماعی و عدالت اقتصادی
اگر این منابع به یارانه‌های هدفمند، خدمات به اقشار آسیب‌پذیر و توسعه‌ی عمومی اختصاص یابد، نقش مؤثری در کاهش نابرابری و ارتقای رفاه اجتماعی دارد.
چاپ پول، وقتی بدون برنامه و نظارت باشد، می‌تواند عامل تورم و بی‌ثباتی باشد؛ اما اگر هوشمندانه به‌کار گرفته شود، به‌ویژه در کشوری مانند ایران که با محدودیت‌های خارجی روبه‌رو است، این ابزار می‌تواند به فرصتی برای جهش اقتصادی تبدیل شود. آمار نشان می‌دهد که نقدینگی رشد جدی داشته (۲۹٫۱ درصد در ۱۴۰۳) و همچنین نسبت بدهی دولت به GDP در مرز امن‌تر نسبت به میانگین جهانی است.
بنابراین، اگر چاپ پول با هدف سرمایه‌گذاری در زیرساخت، تولید و عدالت اجتماعی انجام شود، به‌جای تهدید، به محرکی قدرتمند برای توسعه و اشتغال تبدیل خواهد شد.
