نانوتکنولوژی به عنوان یک فناوری پیشگام و دگرگون‌کننده، در حال شکل‌دهی به بسیاری از صنایع در سراسر جهان است. این فناوری با ورود به حوزه‌هایی مانند الکترونیک، پزشکی، انرژی و علوم محیطی، تحولی عمیق را به همراه داشته است و به یک اولویت تحقیق و توسعه برای کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه تبدیل شده است. با وجود این که نانوتکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است، بازارهای مقیاس نانو در جهان توسعه‌یافته به ویژه در دهه گذشته گسترش چشمگیری داشته‌اند. این سرعت بالای رشد نانوتکنولوژی نشان‌دهنده انقلاب فناوری عمیقی است که در آینده نزدیک در تمامی حوزه‌های علم و فناوری نقش خود را تثبیت خواهد کرد.
ارزش بازار جهانی فناوری نانو در سال 2023 به حدود 79.14 میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود که این میزان در سال 2024 به 91.18 میلیارد دلار و تا سال 2032 به 332.73 میلیارد دلار برسد. این رشد نمایی، به‌وضوح نشان‌دهنده اهمیت اقتصادی این فناوری در سطح جهان است. امروزه بیش از 60 کشور برنامه‌های ملی برای توسعه نانوتکنولوژی راه‌اندازی کرده‌اند و با توجه به رقابت جهانی در این حوزه، هر کشور به دنبال جایگاه برتری در این فناوری پیشرفته است.
در میان کشورهای پیشرو، ایالات متحده از اوایل دهه 1990 میلادی تلاش‌های گسترده‌ای برای تقویت فناوری نانو آغاز کرد. در سال 2000، ایالات متحده اولین برنامه ملی فناوری نانو، به نام “ابتکار ملی نانوتکنولوژی” (NNI)، را راه‌اندازی کرد. این برنامه که در سال 2003 به‌صورت قانونی توسط کنگره ایالات متحده تصویب شد، بودجه‌های قابل‌توجهی را به تحقیقات نانوتکنولوژی اختصاص داد و تا سال 2015، بیش از 1.5 میلیارد دلار بودجه توسط دولت برای این حوزه در نظر گرفته شد. چین نیز در کنار ایالات متحده، به عنوان یک پیشرو در این فناوری مطرح شده و با افزایش بودجه‌ها، فناوری نانو را به یکی از اولویت‌های ملی خود تبدیل کرده است. در سال 2009، دولت چین حدود 1.6 میلیارد دلار در فناوری نانو سرمایه‌گذاری کرد تا در برابر رقابت‌های جهانی عقب نماند.
امروزه، کشورهایی که در زمینه نانوتکنولوژی پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند شامل ایالات متحده، چین، آلمان، ژاپن و کره جنوبی هستند. اقتصادهای نوظهور نظیر ایران، هند و برزیل نیز سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در این حوزه انجام داده‌اند. براساس تحلیل‌های سازمان‌هایی مانند StatNano و Nature Index، رتبه‌بندی کشورهای برتر از لحاظ نانوتکنولوژی به ترتیب شامل چین، ایالات متحده، هند، کره جنوبی، ژاپن، ایران، آلمان، فرانسه، انگلستان و روسیه است. در این میان، چین در زمینه تعداد مقالات و ثبت اختراعات در حوزه نانوتکنولوژی در سطح جهانی پیشتاز است و ایالات متحده نیز در جایگاه دوم قرار دارد.
با توجه به اهمیت بالای نانوتکنولوژی، سرمایه‌گذاری در این حوزه نه تنها باعث تقویت علمی و فناوری کشورها می‌شود بلکه تأثیرات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای نیز به همراه دارد. فناوری نانو با تغییر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مواد در مقیاس نانومتری، کاربردهای جدیدی در صنایع مختلف ایجاد کرده است که می‌تواند در افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها نقش کلیدی داشته باشد. این فناوری در زمینه‌های متعددی مانند پزشکی (به‌ویژه دارورسانی دقیق و تشخیص زودهنگام بیماری‌ها)، انرژی (توسعه باتری‌های با ظرفیت بالا و سلول‌های خورشیدی کارآمد) و محیط زیست (بهینه‌سازی مصرف منابع طبیعی) تأثیرات چشمگیری داشته است. نانوتکنولوژی با داشتن پتانسیل بالا در رشد اقتصادی و تقویت بازارهای جهانی، یکی از اصلی‌ترین ابزارهای توسعه و پیشرفت در دنیای امروز محسوب می‌شود و کشورهای مختلف به‌دنبال جایگاه برتری در این عرصه هستند. ایران نیز با توجه به اهمیت این فناوری، در حال سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای است و در جایگاه ششم جهان از نظر تولید علم نانو قرار دارد.
